Autori ka një ndjeshmëri të lartë dhe humanizëm që e shpreh në çdo temë që parashtron. Brishtësia e ndjenjës e bën të kërkojë rrugë që ta transmetojë këtë marrëdhënie në çdo aspekt…
Nga Luan Rama
Për Vjosa Jakovën1
Ku të gjej një vend të të fsheh nënoke
që mos të të gjejë vdekja,
thuam e dhimbsura ime, ku,
e ndjej se ajo vjen rrotull bashkë me erën e marrë
dhe mbi kokat tona bije me rrufe,
ndjej frymën e saj të rëndë që shfryn
dhe klithmën që lëshon natën nëpër qiell,
hapat e saj prej plumbi të kërkojnë ngado,
ku të të fsheh nëna ime e ëmbël
me ata sy të zbehtë dhe duar të vrara,
gjinj të mpirë që kanë kohë që mërdhijnë,
eja, futu nënë tek unë dhe fshihu brenda meje,
hyrë në gjakun tim që askush të mos gjejë,
për shtroje do kesh plagët e mia,
gjethet e zverdhta të adoleshencës
që kurrë nuk qeshi,
shko zbathur e ngadalë nëpër damarët e mia
në labirinthet ku ruaj veç dritë për ty,
ec mbi lumenjtë e mi të gakut,
ashtu syhapur mbi shkumën e dëshpërimit
që të shohësh të kuqen e dashurisë për ty
dhe atin tim vdekur pas hekurave,
lulëkuqet aty ende nuk janë nxirë e venitur,
shko e ëmbla ime, prehu në zemrën time
ajo i ka hapur të gjitha portat e dritaret për ty
porta që djegin ndër vite,
shko aty dhe bjer e fli,
jo, nuk do ta lë vdekjen të të marrë,
ati im i mirë s’mundi të të mbrojë,
ati im me sy meiti,
por unë mundem që vdekjen ta ndal dhe ta verboj,
botën ta përmbys,
se kam një diell në dorë që prej vitesh më përvëlon.
Gjithnjë do të të mbroj nënokja ime
gjiri im jetdhënës me aromën e qumështit
që ende kam ndër buzë,
do të bëhem martirja tënde nënë,
jo e Krishtit,
do të bëhem shenjtja jote mëmë!…
“Një cigare me ty”
Për miken time Kozeta
« Erdha të ndez një cigare me ty »
thua ti,
sy hiri,
buzë hiri,
gojë hiri,
një qiell i hirtë nderet mbi shpatulla hiri,
këmbë hiri që shkojnë kuturu
në rrugën që mbyllet tej
me një dritare hiri,
djegur nga malli…
“Erdha të ndez një cigare”
thua ti
me lotë që pikojnë
veç hi,
ylbere të hirta,
dhe tymi i hirtë që lë pas lule të argjendta
krizantema, tulipanë,
për ti dhënë dritë syve të shuar
për të kapërcyer errësirat
dhe tunelin e tjetrës botë,
për ti hapur krahët dhe një herë me dashuri,
dhe atëherë ti shtron çarçafë për birin
si të shtrosh shtratin e dhëndërisë,
shtron një qiell për kurmin e tij
por ah, kurmi i tij ngrihet lart,
ku shkon ky kurm kështu
mbuluar me kaq dashuri,
dhe ti e vëzhgon pjellën tënde nga poshtë
pi cigare dhe djeg padashur gishtërinjtë,
zjarri djeg zemrën tënde,
ti drithërohesh e thua
po unë, ç’bëj ende këtu,
dhe atëherë nxiton të hapësh dyert
verbuar nga sytë
etur për dashuri…
Gjithë diejtë e botës po
më shuhen sot në Auchvitz!
Për Eftixia Jakoel Matatia dhe gjithë familjen e saj të zhdukur në Auschvitz.
Në « Ditën e Holokaustit »…
Rafael, Rafael, ku je shpirti im,
thuamë ku është pjella ime,
ah, ky tymi i zi i Gjermanisë që s’më lë të të shoh
të shoh sytë e tu dhe buzën tënde të tharë
gjithë diejtë e botës po më shuhen sot në Auschvitz,
kam dalë nëpër kamp të kërkoj pjellën time
por këta tela me gjëmba më kanë bërë gjak
thuam burri im i shtrenjtë ku janë,
I kërkoj ngado dhe nuk e dëgjoj zërin e tyre,
Niso dhe Lina nuk më përgjigjen më,
mos vallë janë duhitë e erës që i largojnë
vallë i ke fshehur nën krahët e tu,
thuamë Rafael, ku është pjella jonë me sy të bukur
që cicëronin si zogjtë dhe rendnin si fluturat
folmë Rafael, më dëgjon,
apo je nisur tashmë dhe ti në atë udhë pa kthim
në atë udhë pluhuri që ngjitet lart
me hijen e mortit të madh
në qiellin e zi të Gjermanisë…
Gjithë diejtë e botës po më shuhen sot në Auschvitz,
burri im i jetës dhe vdekjes,
unë s’kam më lotë të qaj,
veç pak gjak më ka mbetur,
të qaj zinë tënde dhe të pjellës sonë!
Omeri lutet
Omeri «lutet» çdo ditë
në ritin e tij piktural ballë kavaletit
suretet e tij janë tablo, koka
dervishë që kanë pirë verë në tryezën e tij të drunjtë,
fqinjët poshtë ndjejnë këmbët e tyre që rrahin,
atelieri i ngjan një skene hyjnore,
një copëz qielli tej xhamit,
veç një këmbë me një çorape nderet në tavan,
koka e Jezusë e shikon paqësisht nga një ikonë ortodokse,
bariu në miniaturë ka kohë që fle mbi oxhak,
«ney» kumbon dhe shpërndahet me hare tej dritares,
Omeri lutet i përkulur mbi paletë,
me spatulën e tij rrëmben pak të zezë,
pastaj të gjelbërt të zezë okër
dhe dansi bektashi vazhdon gjer në ag
«Ne jemi vetë Zoti», thonë dervishët
«sepse Zoti është brenda nesh»,
pastaj ata braktisin tablotë në korniza
dhe sillen rreth atelierit në ekstazën e tyre,
në vorbullën mistike që ngrihet lart,
Omeri lutet gjithnjë me heshtjen e tij proverbiale
me spatulën e tij në atë dorë ngritur
si një muzikant popullor ardhur nga rruga e gjatë e Konjas
kështu, nga mbrëmja në ag,
Omeri lutet bashkë me dervishët e tij
që krijohen nga paleta e tij e zjarrtë…
Një biletë metroje
për Bodler
Në varrezat e Montparnasse, me dorën që të dridhej
ti preke gurin,
nën dushkun e vjetër,
Bodler ende flinte:
– Zgjohu! – the ti, – erdha të të marr,
gjithë këto bileta metroje të njerëzve anonimë
kanë kohë që presin mbi varrin tënd!
Dhe ti shkove me të, nxituat si era
në grinë e bukur të dashurisë dhe pluhurin që mbetej pas
si në qiellin e habisë,
Bodler me flokët pushpurisur dhe krahët hapur,
sa shumë udhëtime lënë përgjysmë,
sa shumë!
– Nuk të prisja, – tha ai dhe të puthi nga pas mbi zverk,
ndoshta ti i përngjaje Venusit të tij të Zi,
ndoshta,
ah, ky Venus, për të cilin desh u vetvra poeti
në Rue Richelieu…
Ju shkonit të dy dhe askush nuk ju ndalte
një i gjallë dhe një i vdekur,
tutje semaforëve, mbi gurët e vjetër të Parisit
rishfaqej kështu legjenda e vjetër e rinjohjes,
të gjithë ju njihnin,
kamarierët e bistrove, lypësit, shoferët, të dashuruarit:
– Vallë është Bodler? – kthenin kokat ata
dhe emri i tij nisi të shpërndahej nëpër qytet
nga zogjtë shtegtarë, nga një rrugë në tjetrën,
nga Sena në kambanat e Notre-Dame,
nga kupola e Panteonit nën kubenë e “Grand Opera”
pikturuar nga Chagall,
– Sa mall, sa dashuri! – pëshpëriste ai
dhe me gishtin tregues prekte ngadalë buzët e tua
afronte kokën dhe i merrte erë kurmit tënd,
– Ti je plot hire, – të pëshpëriti ai në dehje e sipër,
siluetë ëngjëlli, e denjë për një tablo të Rembrandt,
ti je në kohën e bukur të dashurisë dhe dëshirës,
në kohën e qumështit dhe gjakut,
në kohën e ngjizmës së magjisë,
– A do mundem ti them gjithë këto në kaq pak vargje?…
Dhe ju humbët tutje për diku
larg në askohë,
tutje, në gjithëkohë…
Ne nuk patëm kohë…
Ne nuk patëm kohë të flisnim e dashur
ne veç puthnim gishtërinjtë dhe gjokset tanë,
endeshim mbi trupa që dihasnin dëshirë,
dhe hynim në portat tona të magjisë
jo, ne nuk patëm kohë të flisnim,
ne veç u binim kambanave tona
dhe ato na përpinin e thithnin brenda tyre
ne pinim veç burimet e njëri-tjetrit
gojët tona buronja,
thithnim nektarin e kurmeve, të syve, të buzëve
oh ç’nektar i ëmbël që papiruset e vjetra nuk na e thonë
kush je ti, cili jam unë
nuk thamë asgjë, veç putheshim të dehur
më shumë se Baudelaire nga poezitë e tij
s’kishim kohë, ishim jashtë kohe
edhe pse na dukej sikur njiheshim një jetë
fqinj të dashurisë
në atë kohë aq relative sikur gjetëm vetë Anjshtanjin
nga vije ti, nga vija unë,
nga ç’rrugë të këtij globi kaq të nxehtë,
ne ende nuk e dimë, ende,
kush je ti e dashur me ato buzë që djegin në skajin tjetër të botës
kush je ti ëndërr e nderur lart, në tavanin e shtëpisë time
që sa hap sytë të shoh dhe të përshëndes
ne nuk patëm kohë të flisnim për jetët dhe dashuritë tona
për plagët e zhgënjimet,
ne e harruam vetë kohën që nderej s’dihej ku…
(Footnotes)
1 E tronditur psiqikisht nga burgosja dhe vdekja e të atit Tuk Jakova dhe gjendja e mjeruar e familjes së saj në internim, një ditë ajo i kishte thënë nënës: “Ku të gjej një vend të të fsheh, që vdekja të mos gjejë!”…